Ik leerde Brouwers (zijn boeken althans) kennen in de humaniora, toen ik eens Het verzonkene in handen kreeg. Met dit eerste deel uit de Indië-trilogie had ik meteen de smaak te pakken. Bezonken rood en het fenomenale De zondvloed volgden al snel. Ik deelde de liefde voor Brouwers ook met Stefan, een secretariaatsmedewerker van m’n school, die al even zot van boeken was, zelf naarstig werkte aan een eerste roman, zo vriendelijk was me een kladversie te laten lezen, en intussen ook al contact gehad had met zijn grote held. Het was bijzonder om als achttienjarige, in de vroege stadia van een oneindige literaire ontdekkingstocht, een gelijkgezinde te vinden bij het personeel van de school. Maar dat was daar mogelijk, verscholen in de bossen tussen Genk en Hasselt. Het contact is daarna wat verwaterd, het bleef bij de zoveel-jaarlijke sporadische contacten, maar het deed me wel deugd om te zien dat die eerste roman effectief gepubliceerd werd (in 1997), gevolgd werd door nog een reeks prima essaybundels, en dat hij twaalf jaar na onze nachtelijke leutersessie gelauwerd werd voor zijn derde roman, De engelenmaker.
Maar Jeroen Brouwers dus. Ik heb lang niet alles van hem gelezen (wat er wel o.m. tussen zat: debuut Joris Ockeloen en het wachten, Vlaamse Leeuwen, Groetjes uit Brussel, Zonsopgangen boven zee, Adolf & Eva & de dood, etc), maar op dat debuut na was er niets bij dat ik minder dan uitstekend vond. Brouwers is een uitermate bedreven essayist/polemist en een geweldig romancier, wat ook bevestigd werd door Datumloze dagen (2007). Ik las wat boeken van andere “Groten” als Reve, Mulisch en een aantal van Claus, maar nooit hadden ze met hun boeken een impact op me zoals Jeroen Brouwers. Claus mag dan wel de Koning van de Vlaamse Letteren geweest en jarenlang naar voren geschoven zijn als “onze” Nobelprijskandidaat, maar hij heeft me geen enkele keer weten te raken als Brouwers, wiens boeken een intensiteit, emotionaliteit en woordenpracht bezitten die ik bij Claus (in zijn romans althans) tevergeefs zocht.
Claus leek me te veel een betweter, een superieur stilist met een zwak voor epateren, ironische spielereien, bombarie, duffe navelstaarderij en een zelfmythologie. Het soort schrijver dat teert op rancune en aandacht en perfect gedijt in kunstenaarsmiddens waar hij van op z’n troon het gebeuren kon overschouwen en al dan niet goedkeurend knikken. Dan maar de misantropie, de eenzaamheid, de angsten van Brouwers, die vanuit z’n huis in de Limburgse bossen werkt aan een oeuvre dat stilaan gargantuesk genoemd kan worden. En Datumloze dagen is opnieuw een hoogtepunt in zijn carrière. Het is eenvoudig van opzet en bescheiden in omvang, maar het heeft de kracht van een overweldigende emotionele orkaan. Ik heb er geen idee van in welke mate het boek biografisch is (in zekere mate moet dat het geval zijn), maar deze monoloog van een eenzaat op leeftijd en zijn terugblik op zijn leven en in het bijzonder zijn relatie met zijn (aanvankelijk ongewenste) zoon, pakt uit met een naakte rauwheid en genadeloze introspectie, geboetseerd in een onnavolgbare woordenpracht.
Ik probeer met opzet om hier geen traditionele recensie te schrijven, m’n beperkte talent zou Datumloze dagen waarschijnlijk geen recht kunnen doen. Laat het volstaan te zeggen dat het een superieure roman is die inslaat op hoofd, hart én buik met een overweldigende impact. Na die laatste bladzijde is het een tijdje bekomen. Stilistisch kent Brouwers zijn gelijke niet in dit taalgebied, of toch amper (Van der Heijden mag in z’n schaduw zitten), hij legt de lat belachelijk hoog. Tegelijkertijd weet hij ook te raken met perfect verwoorde formuleringen, vergelijkingen en nietsontziende zelfkritiek. Goed gezind word je niet van dit boek. Meer nog: als alle boeken deze wrange combinatie van schaamte, eenzaamheid en spijt zouden uitdragen, dan hing ik lange tijd geleden waarschijnlijk met een strop rond m’n nek aan een balk te bungelen, maar man, wat een genadeloze oplawaai, wat een gruwelijk goed boek. (*****)
NP: John Coltrane – Live At The Village Vanguard
Read Full Post »
Opnieuw: de beste boeken die ik dit jaar las. Ik las slechts een handvol boeken dat ook dit jaar uitgebracht werd. Het toeval wil dat ik op dit ogenblik exact 100 boeken heb gelezen sinds 1 januari. Dat is waarschijnlijk het hoogste cijfer van de laatste vijf jaar, maar het ligt nog steeds aanzienlijk lager dan 10-15 jaar geleden, toen ik dagen van 36 uur leek te hebben. 20 van de 100 zijn misdaadromans (2 stuks belandden in de Top 20), 13 hebben iets met muziek te maken, 10 boeken werden geschreven door Nederlandstalige auteurs, 7 zijn jeugdboeken, 1 is een kleuterboek. 3 boeken las ik voor een tweede of derde keer.
Boleuzia 